2024-03-29T18:02:37Z
https://jte.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7185
فصلنامه تحقیقات اقتصادی
J. Econ. Res.
0039-8969
0039-8969
1393
49
4
آزمون ناسازگاری زمانی در اقتصاد ایران
ایمان
باستانی فر
ناسازگاری زمانی به شرایطی گفته میشود که ترجیحات یک تصمیمگیرندة اقتصادی (دولت یا بنگاه) در یک دورة زمانی با دورة زمانی دیگر متفاوت شود. کیدلند و پرسکات، برندگان جایزة نوبل اقتصاد سال 2004، علت این پدیده را مداخلههای مصلحتگرایانه و کوتاهمدت دولت میدانند که از طریق افزایش تورم انتظاری باعث رکودِ تورمی در اقتصاد میشود. بنابراین، مهمترین اقدام یک برنامهریز یا دولت تغییرِ روشها و ساختار تصمیمگیری میان نهادهای تصمیمساز، در اقتصاد کلان، برای کنترل انتظارات تورمی است. در این مقاله، پدیدة ناسازگاری زمانی معرفی، تشریح، و با تأکید بر بخش مالی برای اقتصاد ایران آزمون میشود. برای آزمون این پدیده بر اساس مبانی نظری الگوی کیدلند و پرسکات (1977)، که مبتنی بر منحنی فیلیپس تعمیمیافتة بلندمدت است، از سری زمانی سالهای 1358 تا 1388 (انتهای برنامة چهارم توسعه)، روش حداقل مربعات معمولی (OLS)، آزمونهای ریشة واحد دیکی فولر تعمیمیافته، و روش بردارهای خودرگرسیونی (VAR) استفاده و برای آزمون نقد لوکاس (1972) از رگرسیونهای بازگشتی و غلتان استفاده شده است. یافتههای مذکور دلالت بر آن دارد که اقتصاد ایران، به دلیل سیاستهای مصلحتگرایانة مالی، دچار پدیدة ناسازگاری زمانی است.
رکودِ تورمی
منحنی فیلیپس تعمیمیافته
ناسازگاری زمانی
2014
12
22
699
727
https://jte.ut.ac.ir/article_53177_0b470371b6a56e74da80edde8dee1606.pdf
فصلنامه تحقیقات اقتصادی
J. Econ. Res.
0039-8969
0039-8969
1393
49
4
توهّم مالی و تقاضا برای مخارج دولت در اقتصاد ایران
مجید
مداح
فوزیه
جیحون تبار
زهره
رضاپور
بر طبق تئوریهای انتخاب عمومی، ویژگیهای ساختار مالیاتی در ادراک رأیدهندگان از بار مالیاتی اثر دارد؛ به طوری که رأیدهندگان میزان هزینهای را که برای کالاهای عمومی میپردازند کمتر از حد واقعی برآورد میکنند. بر اساس موضوع توهّم مالی مخارج دولت را میتوان بررسی کرد. در این مطالعه تلاش شده است رابطة مالیات و مخارج عمومی دولت در اقتصاد ایران طی سالهای 1360 ـ 1390 بر اساس تئوریهای انتخاب عمومی بررسی شود تا سطح مخارج دولت در زمینة تقاضای مؤدیان مالیاتی رأیدهنده برای کالاهای عمومی نشان داده شود. بدین منظور، از یک مدل استاندارد رأیدهندة میانه برای ترکیب توهّم مالی از طریق مالیاتهای کمتر قابل رؤیت (غیرمستقیم) استفاده شد. الگوی تصریحشده با استفاده از روشهای خودتوضیح برداری با وقفههای گسترده (ARDL) و الگوی تصحیح خطا (ECM) برآورد شد. یافتههای پژوهش کسری بودجة دولت را تأیید میکند و نشان میدهد توهّم مالی در ایران ناشی از سهم زیاد درآمد نفتی در بودجة دولت است، که نوعی مالیات بین نسلی بهشمار میآید و قابلِ رؤیت نبودنِ مالیات با افزایش سطح مخارج دولت همراه نیست.
بار مالیات
توهّم مالی
کالای عمومی
مالیات
مخارج عمومی
2014
12
22
729
750
https://jte.ut.ac.ir/article_53179_8b637f8f8cba37bd8435a360473793e8.pdf
فصلنامه تحقیقات اقتصادی
J. Econ. Res.
0039-8969
0039-8969
1393
49
4
مدلسازی تغییرپذیری قیمت مسکن در ایران و پیشبینی رشد قیمتها: کاربردی از الگوهای خانوادة ARCH
نظر
دهمرده
رضا
خاکی
مسکن یکی از بخشهای مهم اقتصادی هم از بُعد کلان و هم از بُعد خرد در اقتصاد خانوارهاست. تغییرات قیمت مسکن در ایران از جمله مقولاتی است که در سالهای اخیر درخور تأمل بوده و در این زمینه مطالعات متعددی دربارة عوامل تعیینکنندة عرضه و تقاضای مسکن و نیز قیمت آن انجام شده است. اما، این نوشتار در صدد است با کاربرد مدلهای واریانس ناهمسان (خانوادة ARCH)، به ارائة مدلی برای نوسانات قیمت مسکن در ایران با استفاده از دادههای سالیانة دورة زمانی 1350 ـ 1391 بپردازد. نتایج تحقیق حاکی از وجود الگوی نوسانات خوشهای در سری قیمت مسکن است؛ بر اساس مدلهای واریانس ناهمسان، الگوی EGARCH تطابق بیشتری با دادهها دارد و بهترین مدل شرحدهندة این نوسانات است. اما، در بحث پیشبینی قیمت، آمارههای ارزیابی عملکرد پیشبینی برتری الگوی GARCH را، نسبت به سایر مدلها، تأیید میکند؛ بر اساس پیشبینیهای خارج از نمونة این الگو، تلاطم قیمتِ مسکن در سالهای 1392 تا 1395 به میزان محسوسی کاهش خواهد یافت و قیمت مسکن ثابت خواهد ماند.
الگوهای ARCH
سریهای زمانی یکمتغیره
قیمت مسکن
نوسانات
2014
12
22
751
774
https://jte.ut.ac.ir/article_53181_e5cb184a794e2934c6cd934f2e17886a.pdf
فصلنامه تحقیقات اقتصادی
J. Econ. Res.
0039-8969
0039-8969
1393
49
4
برآورد میزان بهینة اجتماعی گاز دی اکسید گوگرد (SO2) منتشرشده از مجتمع مس سرچشمه و مالیات بهینه بر آن
سمیه
امیرتیموری
صادق
خلیلیان
حمید
امیرنژاد
علی
محبی
مجتمع مس سرچشمه بزرگترین تولیدکنندة مس در ایران است. همراه تولید مس، حجم عظیمی از گاز SO2 در این مجتمع تولید و وارد محیط میشود. لذا، در این مطالعه میزان بهینة اجتماعی SO2 منتشرشده از این مجتمع و نرخ مالیات بهینه بر آن برآورد شده است. بدین منظور، دو منحنی خسارت نهایی و هزینة نهایی کاهش آلودگی برآورد شدند. تمایل به پرداخت افراد برای کاهش انتشار گاز SO2 از این مجتمع با استفاده از روش ارزشگذاری مشروط انتخاب دوگانة یکونیمبُعدی، بهمنظور برآورد منحنی خسارت نهایی، برآورد شد. بهمنظور برآورد منحنی هزینة نهایی کاهش آلودگی SO2 منتشرشده از این مجتمع، از روش اقتصادی- مهندسی استفاده شد. مقدار بهینة اجتماعی انتشار این گاز تقریباً 6/265290 تن در سال و نرخ بهینة مالیات بر آن 2/12815 ریال به ازای هر تن انتشار SO2 برآورد شد. لذا، اخذ مالیات 2/12815 ریال به ازای هر تن انتشار گاز SO2 یا تعیین مقدار مجاز انتشار 6/265290 تن SO2 در سال، جهت کاهش این آلاینده پیشنهاد میشود.
تخمینزن نیمهپارامتری توزیع آزاد
روش یکونیمبُعدی
سطح بهینة اجتماعی آلودگی
مالیات
مجتمع مس سرچشمه
2014
12
22
775
797
https://jte.ut.ac.ir/article_53185_09925d0050ba6fdd10483fa5abe17fac.pdf
فصلنامه تحقیقات اقتصادی
J. Econ. Res.
0039-8969
0039-8969
1393
49
4
اصلاح یارانههای انرژی و مسیر زمانی مصارف انرژی (رهیافت مدل DCGE)
غلامعلی
شرزه ای
سید منصور
خلیلی عراقی
سجاد
برخورداری
اصلاح یارانههای انرژی در سالهای اخیر موجب شده است که در نتیجة واکنش خانوارها و بنگاهها رشد اقتصادی کشور تحت تأثیر قرار بگیرد. هرچند در کوتاهمدت مصرف انرژی و رشد اقتصادی کاهش مییابد، انتظار میرود در میانمدت و بلندمدت، بر اثر تعدیل رفتار کارگزاران اقتصادی، رشد اقتصادی افزایش یابد. متناسب با این تغییرات، مصرف انرژی نیز تجربة متفاوتی نسبت به گذشته خواهد داشت. در این مطالعه تلاش شده است تعدیل رفتار کارگزاران اقتصادی در نتیجة اصلاح یارانههای انرژی در یک افق بلندمدت در چارچوب مدل تعادل عمومیِ قابلِ محاسبة پویا مدلسازی شود و در چارچوب یک الگوی پویا مسیر زمانی مصرف انرژی در هر دو بخشـ مصرف نهایی و مصرف واسطهـ با ارائة سناریوهای مختلف شناسایی گردد. برای حل مدل و اجرایِ سناریوهای مختلف از دادههای جدول داده- ستادة 1383 و نرمافزار GAMS استفاده شد. نتایج حاصل از سناریوهای مختلف نشان میدهد که در همة سناریوها مصرف نفت و فرآوردههای نفتی واکنش شدیدی در مقایسه با سایر انواع انرژی، در نتیجة اصلاح قیمتهای انرژی در هر دو بخش، خواهند داشت. همچنین، نتایج مطالعه نشان میدهد رشد مصرف انرژی در همة سناریوها، در مقایسه با رشد تولید، کُندتر خواهد شد و اقتصاد در دورة میانمدت و بلندمدت به مسیر رشد خود بازخواهد گشت. از این رو، حمایت از تسریع تعدیل در رفتار کارگزاران اقتصادی میتواند از آثار منفی اصلاح قیمتهای انرژی در رشد اقتصادی کشور بکاهد.
پویایی
تعادل عمومی
تعدیل اقتصادی
رشد اقتصادی
مصرف انرژی
2014
12
22
799
833
https://jte.ut.ac.ir/article_53188_ed218f7f22ad8a272c58873a09374352.pdf
فصلنامه تحقیقات اقتصادی
J. Econ. Res.
0039-8969
0039-8969
1393
49
4
همکاری اعضای منتخب مجمع کشورهای صادرکنندة گاز در صادرات LNG رویکرد نظریة بازیهای همکارانه
عاطفه
تکلیف
پیشرفتهای اخیر در تولید و انتقال LNG این امکان را فراهم ساخته است که صادرات گاز طبیعی به صورت LNG از اهمیت بسزایی در تجارت جهانی گاز در آینده برخوردار باشد. در این مقاله، با بررسی ساختار هزینة حمل LNG و الگوی جغرافیایی تجارت جهانی آن، ماتریس هزینة حمل LNG از کشورهای منتخب صادرکنندة عضو مجمع به کشورهای منتخب واردکنندة LNG مدون شده است. به کمک این ماتریس، همکاری کشورهای منتخب عضو مجمع در صادرات LNG با رویکرد بازیهای همکارانه به عنوان یک مطالعة موردی بررسی و، ضمن بیان ائتلافهای ممکن، توابع مشخصه و صرفهجوییهای حاصل از ائتلاف محاسبه شده است. تخصیص عقلایی پایدار بر مبنای هستة بازی و تخصیص مازاد صرفهجویی بر اساس ارزشهای شپلی برای عمومیترین ائتلاف ممکن بین کشورهای منتخب نیز محاسبه شده است. این پژوهش را میتوان نخستین کوششی دانست که در آن، با استفاده از آمارهای واقعی، همکاری کشورهای منتخب مجمع در تجارت LNG با رویکرد نظریة بازیهای همکارانه بررسی شده است، از این رو، میتوان از آن برای توصیههای سیاستی استفاده نمود.
ارزشهای شپلی
بازیهای همکارانه
گاز طبیعی مایعشده (LNG)
مجمع کشورهای صادرکنندة گاز طبیعی (GECF)
2014
12
22
835
868
https://jte.ut.ac.ir/article_53190_d32453a7b41559afe6df1332ac4ef7e8.pdf
فصلنامه تحقیقات اقتصادی
J. Econ. Res.
0039-8969
0039-8969
1393
49
4
برآورد ارزش در معرض ریسک با وجود ساختار وابستگی بین بازدهیهای مالی: رهیافت مبتنی بر توابع کاپولا
غلامرضا
کشاورز حداد
مهرداد
حیرانی
شناسایی ساختار وابستگی بین داراییهای مالی و تأثیر آن در سنجههای ریسک همچون ارزش در معرض ریسک داراییهای مالی از موضوعات مورد توجه محققان است. اما، یکی از چالشهای موجود بر سر راه این هدف، مدلسازی توزیعهای توأم در ادبیات اقتصاد مالی است. کاپولاها توابع توزیع توأم را به توزیع حاشیهای تکین هر یک از متغیرها متصل کرده و ساختار وابستگی دادههای چندمتغیره را بهخوبی توصیف میکنند. در این پژوهش با انواع مختلف توابع کاپولا و مدلهای واریانس ناهمسان شرطی تعمیمیافتهْ ساختار وابستگی بین دو شاخص قیمتی محصولات شیمیایی و دارویی بورس تهران در بازة زمانی دی 1383 تا اسفند 1391 ارزیابی میشود و تأثیر ساختار وابستگی در برآورد ارزش در معرض ریسک سبد دارایی متشکل از آنها بررسی میشود. نتایج تجربی پژوهش نشان میدهد وابستگی ساختاری نامتقارنی بین محصولات شیمیایی و دارویی بورس تهران وجود دارد. همچنین، یافتهها حاکی از دقت و کفایت بیشتر رهیافتCopula-GARCH نسبت به مدلهای متداول در پیشبینی ارزش در معرض ریسک سبد دارایی همچون M-GARCH، DCC-GARCH، EWMA،و روشهای شبیهسازی تاریخی است.
ارزش در معرض ریسک
پسآزمایی
تابع کاپولا
ساختار وابستگی
واریانس ناهمسانی شرطی تعمیمیافته
2014
12
22
869
902
https://jte.ut.ac.ir/article_53191_39f2f3cabde774a0f403c3d45dc0d90d.pdf
فصلنامه تحقیقات اقتصادی
J. Econ. Res.
0039-8969
0039-8969
1393
49
4
آموزش و منافع اقتصادی تشکیل خانواده: آزمونی از اثر بهره وری متقاطع
وحید
مهربانی
بحث و پژوهش در زمینة منافع اقتصادی ازدواج بخشی از مطالعات حوزة اقتصاد خانواده است. در این مقاله به بررسی منافعِ اقتصادی ازدواج به صورت افزایش درآمد زوجین پرداخته شده و فرضیة اصلیِ مبتنی بر آن موسوم است به «اثر بهرهوری متقاطع». بر پایة این فرضیه، سرمایة انسانی بهویژه آموزشِ یکی از زوجین اثر مثبت در سطح درآمد همسر او دارد. شواهد بهدستآمده از شهر تهران در این مطالعه حاکی از آن است که اثر بهرهوری متقاطع برای هر دوی زوجین وجود دارد، در حالی که در مطالعات خارجی غالباً این ارتباط از زنان به سوی مردان برقرار است. نتایج نشان میدهد یک سال افزایش آموزش زنان به طور متوسط به افزایش درآمد شوهران آنها به میزان 85/2 درصد میانجامد. در حالی که یک سال افزایش آموزش مردان درآمد همسران آنها را به طور متوسط 3 درصد افزایش میدهد. مکملبودن آموزش زوجین از دیگر یافتههای این مطالعه است.
آموزش
ازدواج
بهرهوری متقاطع
درآمد
سرمایة انسانی
2014
12
22
903
925
https://jte.ut.ac.ir/article_53193_927f216f06ce69b1ab12db1b6ea4a9d5.pdf
فصلنامه تحقیقات اقتصادی
J. Econ. Res.
0039-8969
0039-8969
1393
49
4
بررسی آزمون قانون اوکان در اقتصاد ایران با تأکید ویژه بر ساختار جمعیتی
یداله
دادگر
روح الله
نظری
فاطمه
فهیمی فر
از موضوعات محوری در اقتصادْ تغییر میزان جمعیت و پیوند آن با دیگر متغیرهاست. چنانچه افزایش جمعیت با تمهیدات اقتصادی لازم سازگار باشد، به بهبود رشد اقتصادی و توسعه میانجامد. برعکس، رشد جمعیت بدون توجه به سازگاری دیگر ساختارها میتواند مشکلآفرین باشد. این مطالعه، با توجه به قانون اوکان، از تلفیق روشهای سیستم دینامیک و اقتصادسنجی، الگویی را شبیهسازی کرده تا عوامل اثرگذار در رشد اقتصادی، قانون اوکان، رفاه اجتماعی، و میزان ازدواج و زاد و ولد را شناسایی نماید. دادهها مربوط به دورة ۱۳۵۳ ـ ۱۳۸۹ و پیشبینیها تا افق سال 1404 است. نتایج نشان میدهد که متغیّرهای سرمایة انسانی و نیروی کار در رشد اقتصادی اثری مثبت و معنیدار دارد. رشد اقتصادی با بیکاری رابطة معکوس دارد. میزان بیکاری و تورم در شاخص رفاه اجتماعی اثر منفی دارد. شاخص رفاه اجتماعی و نسبت زنان 15 تا 44 سال به جمعیت 15 تا 64 سال اثر مثبت و معنیداری در ازدواج دارد. اثر سرمایة انسانی در ازدواج منفی است. اثر تورم و درآمد ملی سرانه در زاد و ولد منفی است. بررسی عملکرد تولید ناخالص داخلی با اعمال چهار سناریوی جمعیتی نشان داد که میانگین درصد تغییرات تا سال 1404 بین 17/0- تا 38/0 است.
بیکاری
جمعیت
رشد اقتصادی
رفاه اجتماعی
قانون اوکان
2014
12
22
927
959
https://jte.ut.ac.ir/article_53192_0346de550049e6ac92562d5153aa5609.pdf
فصلنامه تحقیقات اقتصادی
J. Econ. Res.
0039-8969
0039-8969
1393
49
4
اثر سرمایهگذاری مستقیم خارجی بر توسعة تجارت درونصنعتی دوجانبة ایران و ترکیه
سید کمیل
طیبی
مهدی
یزدانی
زهرا
زمانی
سمیه
کریمیان
تجارت درونصنعتی به صادرات و واردات همزمان کالاها و خدماتی اطلاق میشود که در یک گروه صنعتی مشابه دستهبندی میشوند. اهمیت توسعة تجارت درونصنعتی بین شرکای تجاری در استفاده از تنوع در یک محصول خاص و همچنین انتقال تکنولوژی و دانش فنی تولید است. ایران نیز در راه پیشرفت و توسعة روابط برونمرزی تجاری خود نیازمند الگویی مناسب برای تولید و صادرات کالاها و همچنین واردات مواد و کالاهای مورد نیاز است که از تنوع و فناوری بالایی برخوردار باشند. ترکیه یکی از شرکای تجاری مهم ایران است که، با توجه به همسایگیِ آن با ایران، روابط اقتصادی بین دو کشور نیز به مرور زمان به سمت تجارت درونصنعتی گسترش یافته است. با این حال، از عوامل اثرگذار در روابط آتی تجاری دو کشور میتوان به سرمایهگذاری مستقیم خارجی اشاره کرد، که در توسعة تجارت درونصنعتی دوجانبه بین آنها میتواند بسیار اهمیت داشته باشد. در این مقاله به موضوع مذکور در قالب بررسی یک فرضیه پرداخته شده است. بنابراین، در قالب یک الگوی اقتصادیسنجی اثر سرمایهگذاری مستقیم خارجی بر تجارت درونصنعت ایران و ترکیه در اکثر صنایع کارخانهای، با استفاده از دادههای تلفیقی، طی دورة 1996 ـ 2010، ارزیابی شده است. ذکر این نکته لازم است که شاخص تجارت درونصنعت (IIT) با استفاده از معیار گروبل- لوید و بر اساس طبقهبندی دورقمی کدهای (ISIC) محاسبه شده است. نتایج تجربی نشان میدهد که جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی اثر مثبت و معنیداری در جریان تجارت درونصنعتی ایران و ترکیه و توسعة آن داشته است.
ایران
تجارت درونصنعتی
ترکیه
دادههای تلفیقی
سرمایهگذاری مستقیم خارجی
طبقهبندیهای بینالمللی (ISIC)
2014
12
22
961
983
https://jte.ut.ac.ir/article_53194_a949f917622959b125cb804ec8d25968.pdf