تحلیل تأثیر اندازه دولت بر اقتصاد زیرزمینی در ایران: با تأکید بر نقش ناترازی بودجه دولت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

این پژوهش به تحلیل تاثیر اندازه دولت بر اقتصاد زیرزمینی در ایران با تمرکز بر نقش ناترازی بودجه دولت می پردازد. در این پژوهش از روش شاخص چندگانه-علل چندگانه (میمیک) برای برآورد اندازه اقتصاد زیرزمینی استفاده شد که حاکی از میانگین ۱۸/۳ درصدی این شاخص در اقتصاد ایران است. در پژوهش حاضر علاوه‌ بر رهیافت خودرگرسیونی با وقفه‌های توزیعی (متقارن)، از رهیافت خودرگرسیونی با وقفه‌های توزیعی غیرخطی (نامتقارن) نیز برای بررسی رابطه میان اندازه دولت و اقتصاد زیرزمینی استفاده می‌شود. نتایج حاصل از برآورد متقارن نشان می‌دهد که اندازه دولت اثری منفی بر اقتصاد زیرزمینی دارد. با این حال، این اثر به‌وسیله ناترازی بودجه دولت تعدیل می‌شود. به‌عبارت دیگر در سطوح بالاتر ناترازی بودجه، از اندازه اثرگذاری منفیِ اندازه دولت بر اقتصاد زیرزمینی در ایران کاسته می‌شود. برآورد نامتقارن نیز نشان می‌دهد که نخست، اثرگذاری کاهش‌ها در اندازه دولت بر اقتصاد زیرزمینی بیش‌از اثرگذاری افزایش‌ها در اندازه دولت است. دوم، افزایش در ناترازی بودجه دولت تاثیر مطلوب (منفی) افزایش‌ها در اندازه دولت و تاثیر نامطلوب (مثبت) کاهش‌ها در اندازه دولت بر اقتصاد زیرزمینی را تقلیل ‌می‌دهد. یافته‌های دیگر آنکه عوامل دیگری نظیر تورم، بیکاری و باز بودن تجارت، با اثری مثبت بر اقتصاد زیرزمینی همراه هستند. همچنین در سالیان اخیر به‌طور معناداری اندازه اقتصاد زیرزمینی در ایران افزایش یافته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

The Analysis of Government Size Impact on the Underground Economy in Iran: Emphasizing the Role of Government Budget Imbalance

نویسندگان [English]

  • Ahmadreza Ahmadi
  • Farkhondeh Jabalameli
  • Ghahreman Abdoli
Faculty of Economics, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This study analyzes the impact of government size on the underground economy in Iran with a focus on the role of government budget imbalance. In this study, the Multiple Indicators-Multiple Causes (MIMIC) method was used to estimate the size of the underground economy, which indicates an average of 18.3 percent of this index in Iran's economy. In the present study in addition to the ARDL (symmetric) approach, the NARDL (asymmetric) approach is also uses to examine the relationship between government size and the underground economy. The results of the symmetric estimation indicate that government size has a negative effect on the underground economy; however, this effect is moderated by government budget imbalance. In other words, at higher levels of budget imbalance, the size of the negative effect of government size on the underground economy in Iran becomes less. The asymmetric estimation show that first, The effect of decreases in government size on the underground economy is more than the effect of increases in government size. Second, increase in government budget imbalance reduces the favorable (negative) impact of increases in government size and the unfavorable (positive) impact of decreases in government size on the underground economy. Other findings are that other factors, such as inflation, unemployment, and trade openness, have a positive impact on the underground economy. Also, in recent years, the size of the underground economy in Iran has increased significantly.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Asymmetric Approach
  • Government Budget
  • Government Size
  • Imbalance
  • Iran
  • MIMIC
  • Underground Economy

مراجع

ابریشمی، حمید، برخورداری، سجاد، و مالی، زهره. (1396). عوامل تعیین‌کننده اندازه دولت با تأکید بر نقش عوامل نهادی- سیاسی و حکومتی: مطالعه موردی کشورهای صادرکننده نفت. مدلسازی اقتصادسنجی، ۲(۴)، ۹-۳۲.
ابونوری، اسمعیل، و نیک‌پور، عبدالحامد. (1393). اثر شاخص‌های بار مالیاتی بر حجم اقتصاد پنهان در ایران. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی. ۵(۱۷)، ۷۵-۹۰.
باقری گرمارودی، احمدرضا (۱۳۷۷). اقتصاد زیرزمینی، تخمین و آثار آن بر کسری بودجه و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی طی سال‌های ۱۳۵۰-۱۳۷۴(پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه شهید بهشتی، تهران.
پیرایی، خسرو و رجایی، حسینعلی (1394). اندازه‌گیری اقتصاد زیرزمینی در ایران و بررسی علل و آثار آن. سیاست‌های راهبردی و کلان، ۳(۹)، ۲۱-۴۲.
تقی‌نژاد عمران، وحید و نیک‌پور، معصومه (1392). اقتصاد زیرزمینی و علت‌های آن: مطالعه موردی ایران. فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، ۲(۸)، ۵۳-۷۲.
حسینی‌نسب، سیدابراهیم و رضاقلی زاده، مهدیه (1389). بررسی ریشه های مالی تورم در ایران (با تأکید بر کسری بودجه). پژوهش‌های رشد و توسعه پایدار (پژوهش‌های اقتصادی)، 10(1)، 43-70.
خلعتبری، فیروزه (1369). اقتصاد زیرزمینی. مجله رونق، ۱ و 2، ۵-۱۱ و 1-18.
دادگر، یداله؛ نظری، روح‌اله و صیامی‌عراقی، ابراهیم (1392). دولت و مالیات بهینه در اقتصاد بخش عمومی و کارکرد دولت و مالیات در ایران. مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 2(5)، 1-29.
دلاوری، مجید و بصیر، سجاد (1391). بررسی تأثیر بی‌ثباتی اقتصادی با تأکید بر کسری (مازاد) بودجه بر رشد اقتصادی در ایران. اقتصاد پولی مالی (دانش و توسعه)، 19(3)، 169-187.
رضازاده، علی؛ مریدیان، علی و هواس‌بیگی، فاطمه (1402). تأثیر شمول مالی بر رشد اقتصادی در کشورهای منطقه منا با تأکید بر نقش اقتصاد سایه. پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، ۱۴(۵۳)، ۵۳-۷۴.
زروکی، شهریار؛ نصرنژاد نشلی، سحر و توسلی‌نیا، علی (1401). تحلیل اثر متغیرهای کلان اقتصادی بر اقتصاد زیرزمینی در ایران با تأکید بر ابزارهای سیاست مالی دولت. فصلنامه تحقیقات اقتصادی، ۵۷(۱)، ۸۵-۱۲۳.
سازوار، منصور و نصراللهی، زهرا (1401). تأثیر هزینه‌های نظامی بر اقتصاد سایه در ایران. فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد مقداری، ۱۹(۳)، ۳۳-۶۱.
سمیعی‌نسب، مصطفی (1401). کسری بودجه و نقش تعیین‌کننده آن در تورم. ماهنامه علمی امنیت اقتصادی، ۱۰(۵)، ۵۳-۶۸ .
صیادزاده، علی؛ فرجام‏ نیا، ایمان؛ حجاریان، عفیفه و طاهری، بهمن (1392). اثر کسری بودجه بر امنیت اقتصادی ایران. فصلنامه مطالعات راهبردی، ۱۶(۶۰)، ۹۱-۱۲۴.
طاهرفر، کوروش (۱۳۷۶). نقش فعالیت‌های زیرزمینی در ایران با تأکید بر انگیزه فرار مالیاتی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه تهران، تهران.
عرب‌مازار یزدی، علی (۱۳۸۰). اقتصاد سیاه در ایران: اندازه، علل و آثار آن در سه دهه اخیر. مجله برنامه و بودجه، ۶۲ و ۶۳، ۶۰-۳.
عزتی شورگلی، احمد؛ احمدی، تیرداد؛ صحرایی، پریسا و رحیمی، رامین (۱۴۰۰). بررسی اثربخشی مخارج دولت و مالیات طی ادوار تجاری: کاربرد مدل خودرگرسیون برداری آستانه‌ای. پژوهشنامه مالیات، ۲۹(۵۰)، ۲۷-۵۳.
علوی باجگانی، سید علیرضا؛ پیکارجو، کامبیز؛ هژبرکیانی، کامبیز و ترابی، تقی (1398). بررسی اثرات نامتقارن سیاست مالی بر رشد اقتصادی در ایران: رویکرد رگرسیون چندکی. اقتصاد و الگو سازی، ۱۰(۴)، ۱۳۹-۱۵۸.
فشاری، مجید (1396). بررسی ماهیت ادواری شوک‌های مخارج دولت بر رشد اقتصادی ایران (رهیافت غیرخطی مدل چرخشی مارکوف). مدلسازی اقتصادسنجی، ۲(۲)، ۸۹-۱۱۶.
فطرس، محمدحسن و دلایی میلان، علی (1392). عوامل مؤثر بر اقتصاد زیرمینی در ایران 1342-1391. اقتصاد مقداری، 10(4)، 91-111.
قاسم نژاد، توحید؛ محمدزاده، یوسف و رضازاده، علی (1399). تأثیر اندازه دولت بر رابطه بین اقتصاد سایه و نابرابری درآمد در ایران: رویکرد رگرسیون انتقال ملایم (STR). فصلنامه تحقیقات اقتصاد، ۵۵(۱)، ۱۸۷-۲۱۴.
مطلبی، معصومه؛ علیزاده، محمد و فرجی دیزجی، سجاد (1398). برآورد اقتصاد سایه و فرار مالیاتی با‌استفاده ‌از متغیرهای انضباط مالی دولت. فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد مقداری، ۱۶(۴)، ۶۹-۱۰۰.
معاونت بررسی‌های راهبردی نهاد ریاست جمهوری (1376). اقتصاد زیرزمینی در جمهوری اسلامی ایران. بولتن اقتصادی، ۵(۳)، 75-90.
مولایی، محمد و عبدیان، مرضیه (۱۳۹۷). بررسی عوامل مؤثر بر کسری بودجه ایران در سال‌های
۱۳۹۴-۱۳۶۸. فصلنامه برنامه‌ریزی و بودجه، ۲۳(۱)، ۵۹-۷۸.
مولایی، محمد و گل‌خندان، ابوالقاسم (1392). اثرات بلند‌مدت و کوتاه‌مدت کسری بودجه بر رشد اقتصادی ایران (با در نظر گرفتن متغیر بدهی‌های خارجی). راهبرد اقتصادی، 2(5)، 95-115.
Abada, F. C., Manasseh, C. O., Nwakoby, I. C., Iroegbu, N. F., Okoh, J. I., Alio, F. C., Lawal, A. I., & Asogwa, O. J. (2021). Relationship between Unemployment Rate and Shadow Economy in Nigeria: A Tado-Yamamoto Approach. International Journal of Financial Research, 12(3), 271-283.
Abdelli, H., Gheraia, Z., Sekrafi, H., & Abid, M. (2024). The Asymmetric Impact of Government Expenditure on Economic Growth: Evidence from a NARDL Model. International Journal of Advanced and Applied Sciences, 11(3), 92-101.
Abounoori, E., & Nikpour, A. (2014). The Effect of Tax Burden Indicators on the Size of the Hidden Economy in Iran. The Economic Growth and Development Research, 5(17), 90-75 (In Persian).
Abrishami, H., Barkhordari, S., & Mali, Z. (2017). Determinants of Government Size in Oil Exporting Countries with Emphasis on Institutional-Political and Governance Factors: Case Study of OPEC Countries. Journal of Econometric Modelling, 2(4), 9-32 (In Persian). 
Ahmad, W., & Hussain, B. (2023). Fiscal Policy Effects on Shadow Economy: Empirical Evidence from Developing Countries. Asian Journal of Applied Economics, 30(2), 1-22.
Alavi Bajgani, S. A. R., Peykarjo, K., Hojabr Kiani, K., & Torabi, T. (2020). Investigating the Asymmetric Effects of Fiscal Policy on Economic Growth in Iran: A Quantile Regression Approach. Journal of Economics and Modelling, 10(4), 139-158 (In Persian).
Baklouti, N., & Boujelbene, Y. (2020). Shadow Economy, Corruption, and Economic Growth: An Empirical Analysis. The Review of Black Political Economy, 47(3), 276-294.
Barbosa, E., Pereira, S., & Brandão, E. (2013). The Shadow Economy in Portugal: An Analysis Using the MIMIC Model. FEP Working Papers, 514, 1-46.
Bernheim, B. D. (1987). Ricardian Equivalence: An Evaluation of Theory and Evidence. NBER Macroeconomics Annual, 2, 263-304.
Besley, T., & Persson, T. (2010). State Capacity, Conflict, and Development. Econometrica, 78(1), 1-34.
Buehn, A., Karmann, A., & Schneider, F. (2009). Shadow Economy and Do-It-Yourself Activities: The German Case. Journal of Institutional and Theoretical Economics (JITE), 165(4), 701-722.
Dadgar, Y., Nazari, R., & SiamiEraghi, E. (2013). Optimum Government and Tax in Public Sector Economics and in Iran. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 2(5), 1-27 (In Persian).
Dalaei Milan, A. (2014). Effective Factors on Iranian Underground Economy1963-2012. Quarterly Journal of Quantitative Economics, 10(4), 91-111 (In Persian).
Dell'Anno, R. (2007). The Shadow Economy in Portugal: An Analysis with the MIMIC Approach. Journal of Applied Economics, 10(2), 253-277.
Dreher, A., & Schneider, F. (2010). Corruption and the Shadow Economy: An Empirical Analysis. Public Choice, 144, 215-238.
Eid, A. G. (2020). The Impact of Government Expenditure on GDP in the State of Qatar: A Nonlinear ARDL Approach. International Journal of Sustainable Economy, 12(1), 25-43.
Elgin, C., Kose, M. A., Ohnsorge, F., & Yu, S. (2022). Understanding the Informal Economy: Concepts and Trends. In F. Ohnsorge and Sh. Yu (Ed.), the Long Shadow of Informality: Challenges and Policies. Washington, DC: World Bank.
Embaye, A. B. (2007). Essays on Tax Evasion and Government Spending in Developing Countries (Doctoral Dissertation, Georgia State University, Atlanta). Retrieved from https://scholarworks.gsu.edu/econ_diss/31/
Feshari, M. (2017). The Investigation of Cyclical Nature of Government Expenditures in Iran (Markov-Switching Non-linear Approach). Journal of Econometric Modelling, 2(2), 89-116 (In Persian). 
Frey, B. S., & Weck, H. (1983). Bureaucracy and the Shadow Economy: A Macro-Approach. Anatomy of Government Deficiencies: Proceedings of a Conference, Diessen, Germany, July 22–25, 1980 (89-109). Berlin: Springer Berlin Heidelberg.
Friedman, E., Johnson, S., Kaufmann, D., & Zoido-Lobaton, P. (2000). Dodging the Grabbing Hand: The Determinants of Unofficial Activity in 69 Countries. Journal of Public Economics, 76(3), 459-493.
Giles, D. E. A., & Tedds, L. M. (2002). Taxes and the Canadian Underground Economy. In Taxes and the Canadian Underground Economy. Toronto: Canadian Tax Foundation.
Gokmenoglu, K. K., & Amir, A. (2023). Investigating the Determinants of the Shadow Economy: The Baltic Region. Eastern European Economics, 61(2), 181-198.
Hart, K. (1971). Migration and Tribal Identity among the Frafras of Ghana. Journal of Asian and African Studies, 6(1), 21.
Hassan, M., & Schneider, F. (2016). Modelling the Egyptian Shadow Economy: A Currency Demand and A MIMIC Model Approach. Retrieved from https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2743153
Hmotalleb, M., Alizadeh, M., & Faraji Dizaji, S. (2020). Estimating Shadow Economy and Tax Evasion using Governmental Financial Discipline Variables. Quarterly Journal of Quantitative Economics, 16(4), 69-100 (In Persian).
Huynh, C. M., & Nguyen, T. L. (2020). Fiscal Policy And Shadow Economy In Asian Developing Countries: Does Corruption Matter? Empirical Economics, 59(4), 1745-1761.
Kar, S., & Marjit, S. (2001). Informal Sector in General Equilibrium: Welfare Effects of Trade Policy Reforms. International Review of Economics and Finance, 10(3), 289–300.
Karimi Petanlar, S., & Karimi, J. (2023). Identifying the Most Important Factors Affecting Tax Evasion in Iran's Economy and Investigating How They Affect over Time. Journal of Econometric Modelling, 7(4), 93-117 (In Persian).
Keshtkaran, S., Piraee, K., Ebrahimi, M., & Haghighat, A. (2019). Response of Government Revenue and Spending to Budgetary Disequilibrium in Iran. QJER, 19(4), 29-50 (In Persian).
Khan, S., & Rehman, M. Z. (2022). Macroeconomic Fundamentals, Institutional Quality and Shadow Economy in OIC and Non-OIC Countries. Journal of Economic Studies, 49(8), 1566-1584.
Marjit, S., & Acharrya, R. (2003). International Trade, Wage Inequality and the Developing Economy-A General Equilibrium Approach. Physica-Springer Vergas, Retrieved from https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-642-57422-1
Medina, L., & Schneider, M. F. (2018). Shadow Economies around the World: What Did We Learn over the Last 20 Years? International Monetary Fund, Retrieved from https://www.imf.org/en/Publications/WP/Issues/2018/01/25/Shadow-Economies-Around-the-World-What-Did-We-Learn-Over-the-Last-20-Years-45583
Mowlaei M., & Abdian M. (2018). Determinants of Government’s Budget Deficit in Iran: 1989-2015. JPBUD, 23(1), 59-78 (In Persian).
Nchor, D., & Adamec, V. (2015). Unofficial Economy Estimation by the MIMIC Model: The Case of Kenya, Namibia, Ghana and Nigeria. Acta Universitatis Agriculturae et Silviculturae Mendelianae Brunensis, 63(6), 2043-2049.
Oduh, M., Eboh, E., Ichoku, H., & Ujah, O. (2008). Measurement and Explanation of Informal Sector of the Nigerian Economy. AIAE Research Paper, 3(1), 1-64.
Omitogun, O., Longe, A. E., Onanuga, A. T., & Soyemi, C. O. (2022). Asymmetric Impact of Government Expenditure on Economic Growth in Nigeria. Economic Insights-Trends & Challenges, 3, 31-41.
Owolabi, A. O., Berdiev, A. N., & Saunoris, J. W. (2022). Is the Shadow Economy Procyclical or Countercyclical over the Business Cycle? International Evidence. The Quarterly Review of Economics and Finance, 84, 257-270.
Pesaran, M. H., Shin, Y., & Smith, R. J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships. Journal of Applied Econometrics, 16(3), 289-326.
Piraee, K., & Rajaee, H. (2015). Estimate Size of Underground Economy in Iran and Investigation Causes and Effects. Quarterly Journal of the Macro and Strategic Policies, 3(9), 21-42 (In Persian).
Qhasemnajad, T., Mohammadzadeh, Y., & Rezazadeh, A. (2020). Government Size, Shadow Economy, Inequality of Income, Iran, Smooth Transition Regression (STR). Journal of Economic Research, 55(1), 187-214 (In Persian).
Rezazadeh, A., & Moridian, A. (2023). Financial Inclusion and Economic Growth in MENA Countries: The Role of the Shadow Economy. Economic Growth and Development Research, 13(53), 76-53.
Sayadzadeh, A., Farjamnia, E., Hajarian, A., & Taheri, B. (2013). The Effect of Budget Deficit on Economic Security of Iran. Strategic Studies Quarterly, 16(60), 91-124 (In Persian).
Sazvar, M., & Nasrollahi, Z. (2022). Effect of Military Expenses on Shadow Economy in Iran. Quarterly Journal of Quantitative Economics, 19(3), 33-61 (In Persian).
Schneider, F., & Buehn, A. (2018). Shadow Economy: Estimation Methods, Problems, Results and Open Questions. Open Economics, 1(1), 1-29.
Schneider, F., Raczkowski, K., & Mróz, B. (2015). Shadow Economy and Tax Evasion in the EU. Journal of Money Laundering Control, 18(1), 34-51.
Shin, Y., Yu, B., & Greenwood-Nimmo, M. (2014). Modelling Asymmetric Cointegration and Dynamic Multipliers in a Nonlinear ARDL Framework. In R. C. Sickles and W. C. Horrace (Ed.), Festschrift in Honor of Peter Schmidt: Econometric Methods and Applications (281-314). Berlin: Springer.
Smith, J. D. (1985). Market Motives in the Informal Economy (161-177). The Economics of the Shadow Economy: Proceedings of the International Conference on the Economics of the Shadow Economy, the University of Bielefeld, West Germany, October 10-14, 1983. Berlin: Springer Berlin Heidelberg.
Taghineghad, V., & Nikpoor, M. (2014). Underground Economy and its Causes: a Case Study of Iran. Journal of Applied Economics Studies in Iran, 2(8), 53-72 (In Persian).
Tran, T. P. K., Tran, N. P., Nguyen, P. V., & Vo, D. H. (2024). Government expenditure–shadow economy nexus: the role of fiscal deficit. International Journal of Emerging Markets, 19(2), 322-338.
Trebicka, B. (2014). MIMIC Model: A Tool to Estimate the Shadow Economy. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 3(6), 295-300.
Vo, D. H., Tran, N. P., Tran, T. P. K., Le, Q. T. T., & Nguyen, P. V. (2023). Government Expenditure, Budget Deficit and Shadow Economy. Journal of Economic Policy Reform, 26(4), 442-460.
Wang, D. H. M., Lin, J. Y., & Yu, T. H. K. (2006). A MIMIC Approach to Modeling the Underground Economy in Taiwan. Physica A: Statistical Mechanics and its Applications, 371(2), 536-542.
Williams, C. C. (2014). Out of the Shadows: A Classification of Economies by the Size and Character of their Informal Sector. Work, Employment and Society, 28(5), 735-753.
Wiseman, T. (2013). US Shadow Economies: A State-Level Study. Constitutional Political Economy, 24, 310-335.
Zaroki, S., Nasrnejad Nesheli, S., & Tavassoly Nia, A. (2022). Analyzing the Effect of Macroeconomic Variables on the Underground Economy with Emphasis on Fiscal Policy Instruments. Journal of Economic Research, 57(1), 85-123 (In Persian).
Zaroki, S., Tavassoli-Nia, A., Nasrnejad Nesheli, S., & Khalili, Z. (2023). Analysis of the Role of Underground Economy in Economic Welfare. Public Sector Economics Studies, 1(2), 141-162 (In Persian).
Zhanabekov, S. (2022). Robust Determinants of the Shadow Economy. Bulletin of Economic Research, 74(4), 1017-1052.
فصلنامه تحقیقات اقتصادی
دوره 59، شماره 2
آبان 1403
صفحه 327-361

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 30 اردیبهشت 1403
  • تاریخ بازنگری: 09 مهر 1403
  • تاریخ پذیرش: 22 آبان 1403

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار