بررسی اثر مالیات‏ها و اجزای آن برحجم اقتصاد زیرزمینی در ایران (1382-1351)

نویسندگان

دانشگاه تهران

چکیده

اثرگذاری اقتصاد زیرزمینی بر شاخص‎های مهم اقتصادی از جمله GDP رسمی، بیکاری، مصرف، تولید و... این ضرورت را ایجاب می نماید تا با بررسی عوامل اثرگذار بر این پدیده راهکارهای عملی برای جلوگیری و گسترش آن شناسایی و اتخاذ شوند.
مطالعات انجام شده نشان می‎دهند حجم اقتصاد زیرزمینی در ایران بالا بوده و عواملی چون مالیات‎ها، حجم و کیفیت قوانین و مقررات و عملکرد اقتصاد رسمی از مهم‎ترین عوامل تاثیرگذار بر آن می باشند.
نتایج الگوی برآوردی مرحلة اول این مقاله نشان می دهد، بار مالیاتی کل به لحاظ آماری اثر معنی داری بر اقتصاد زیرزمینی ندارد، اما متغیرهای بار قانونی و مقرراتی و نرخ رشد GDP با علائم به ترتیب مثبت و منفی اثر معنی داری بر اقتصاد زیرزمینی دارند.
در مرحلة دوم متغیر بار مالیاتی کل به دو جزء بار مالیاتی مستقیم و بار مالیاتی غیرمستقیم تفکیک شد. نتایج این الگو نشان می دهد، بار مالیاتی مستقیم اثر معنی‎داری بر اقتصاد زیرزمینی ندارد. اما بار مالیاتی غیرمستقیم اثر مثبت و معنی داری بر اقتصاد زیرزمینی دارد.
در مرحلة سوم متغیر بار مالیاتی مستقیم به اجزاء آن یعنی مالیات بر درآمد، مالیات بر شرکت‎ها و مالیات بر ثروت و متغیر بار مالیاتی غیرمستقیم نیز به اجزاء آن یعنی مالیات بر واردات و مالیات بر فروش تفکیک شد. نتایج این الگو نشان می دهد اجزاء بار مالیاتی مستقیم اثر معنی داری بر اقتصاد زیرزمینی ندارد. در حالی‎که از بین اجزاء بار مالیاتی غیرمستقیم، مالیات بر واردات رابطة معنی داری با اقتصاد زیرزمینی ندارد ولی این رابطه برای مالیات بر فروش معنی‎دار است.
طبقه‎بندی JEL : E26, H26

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effect of Taxes and Their Components on Size of Underground Economy in Iran (1973-2003)

نویسندگان [English]

  • elyas naderan
  • Hassan Sedighi
چکیده [English]

Underground economy affects important indexes such as formal GDP, unemployment, consumption, production and etc. Therefore it is necessary to identify elements and factors which affect underground economy to restrict it.
Surveys and Studies indicate the size of Iran’s underground economy is high and taxes, quantity and quality of regulations and performance of formal economy are the important factors that affect it.
At the first stage, the results of estimated model indicate that the impact of tax burden on underground economy isn’t statistically significant. But there is a statistically significant positive (negative) relationship between regulation burden (GDP growth rate) and the underground economy.
In second stage, aggregate tax burden variable in primary model breakdown into its components: direct tax burden and indirect tax burden. Results of The model indicate impact of direct tax burden on underground economy isn’t statistically significant, but indirect tax burden is statistically significant and its relationship with underground economy is positive.
In third stage, direct tax burden breakdown into its components: corporation tax, personal income tax, wealth tax. Also indirect tax burden breakdown into its components: commercial tax, excise tax.
The results of the model indicate that the impact of direct tax burden components on underground economy isn't statistically significant. But among the indirect tax model the burden components sales tax has a statistically significant relationship with underground economy, while import tax has not.
JEL Classification: E26, H26

کلیدواژه‌ها [English]

  • aggregate tax burden
  • ARDL
  • direct tax burden
  • GDP growth rate
  • indirect tax burden
  • regulation burden
  • Underground Economy