عوامل تعیین کننده‌ی رشد اقتصادی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار بخش اقتصاد کشاورزی دانشگاه شیراز

2 استادیار گروه اقتصاد انرژی و محیط زیست دانشگاه علامه طباطبایی

3 استادیار گروه اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد زابل

چکیده

افزون بر سرمایه‌ی فیزیکی انواع دیگر سرمایه شامل سرمایه‌ی انسانی، اجتماعی و هم‌چنین منابع طبیعی به‌عنوان عوامل تعیین­کننده‌ی رشد اقتصادی به‌شمار می‌روند. در همین راستا این مطالعه با هدف تحلیل نقش انواع سرمایه در رشد اقتصاد ایران انجام شده و برای دست­یابی به این هدف از الگوی رشد تعمیم­یافته نئوکلاسیک و داده­های دوره‌ی 91-1353 استفاده شده است. متغیر منابع طبیعی شامل تولید کشاورزی و هم‌چنین تولید بخش معادن، نفت و گاز می­باشد. هم‌چنین سرانه‌ی پرونده­های قضایی به‌عنوان متغیر سرمایه‌ی اجتماعی در نظر گرفته شده است. یافته­ها نشان می‌دهد که بازده سرمایه‌ی فیزیکی 29/0-12/0 می‌باشد و پس از آن سرمایه‌ی انسانی با بازده‌ی 19/0-10/0 قرار دارد، اما نقش بسیار کمی برای سرمایه‌ی اجتماعی و منابع طبیعی مشاهده شده است. بر اساس نقش به دست آمده برای سرمایه‌ی فیزیکی، بسیج پس‌انداز داخلی و استفاده از سرمایه­گذاری خارجی پیشنهاد می‌شود.
طبقه­بندی JEL:  O13 ,O47 ,R11

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Determinants of Iranian Economic Growth

نویسندگان [English]

  • Zakariya Farajzadeh 1
  • Hamid Amadeh 2
  • Mohammad Omrani 3
1 Assistant Professor of Agricultural Economics Department of Agricultural Economics, Faculty of Agriculture, Shiraz University
2 Assistant Professor of Agricultural Economics, Department of Energy and Environmental Economics, Faculty of Economics, Allame Tabataba'i University
3 Assistant Professor of Economics, Islamic Azad University, Zabol Branch
چکیده [English]

Human, social and natural resources, in addition to physical capital, are other capital inputs that determine economic growth. In this context, the current study aims to analyze the role of different capital inputs in the Iranian economic growth. For this purpose, the augmented neoclassical growth model is applied to data of 1974-2012 of Iran. Agriculture as well as mining, oil and gas production are considered as proxies for natural resources. The per capita judicial cases is also used as proxy for social capital. The results revealed returns of 0.12-0.29 for physical capital, followed by human capital receiving returns of 0.10-0.19. However very low return attributed to social and natural resources capital. Based on the physical capital contribution, domestic saving accumulation and absorbing foreign investment is recommended. 
JEL Classification: O13, O47, R11

کلیدواژه‌ها [English]

  • economic growth
  • capital
  • Natural Resources
  • Iran
آقایی، مجید، رضاقلی­زاد، مهدیه و باقری، فریده (1392). بررسی تأثیر سرمایه‌ی انسانی بر رشد اقتصادی در استان­های ایران، پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، 67، 21-44.
الماسی، مجتبی، سهیلی، کیومرث و سپهبان­ قره، ­بابا اصغر (1390). بررسی آثار سرمایه­گذاری در آموزش عالی بر رشد اقتصادی ایران طی دوره‌ی 1350-1384، پژوهشنامه‌ی علوم اقتصادی، 11، 13-34.
بانک مرکزی ایران (1391). پایگاه اطلاعاتی بانک مرکزی، اطلاعات سری­های زمانی، http://tsd.cbi.ir/Display/Content.aspx
بهبودی، داوود، اصغرپور، حسین، باستان، فرانک و سیف، یزدان (1392). تأثیر درآمدهای نفتی بر سرمایه‌ی اجتماعی در ایران، پژوهش­های اقتصادی (رشد و توسعه‌ی پایدار)، 13(3): 109-124.
پورفرج، علیرضا و خالقیان، عادله (1393). اثر تمرکز صادرات بررشد اقتصادی کشورهای عضو اوپک، پژوهش­های رشد و توسعه‌ی اقتصادی، 14، 93-112.
جعفری، محبوبه، اسلاملوئیان، کریم، هادیان، ابراهیم و صمدی، علی­حسین (1393). اثر کیفیت زیرساخت اجتماعی بر رشد اقتصادی در یک اقتصاد غنی از منابع طبیعی: مورد ایران، پژوهشنامه‌ی اقتصاد انرژی ایران، 12، 27-60.
جهانگرد، اسفندیار و شیشوانی، مهرنوش (1393). بررسی اثرات مستقیم و غیرمستقیم سرمایه‌ی انسانی بر رشد فعالیت‌های اقتصادی ایران، اقتصاد کاربردی، 4(2)، 37-48.
حیدری، حسن، فعالجو، حمیدرضا، نظریان، علمناز و محمدزاده، یوسف (1392). سرمایه‌ی اجتماعی، سرمایه سلامت و رشد اقتصادی در کشورهای خاورمیانه، پژوهش­های رشد و توسعه‌ی اقتصادی، 11، 57-74.
خلیلی­عراقی، منصور و سلیمی­شندی، رقیه (1393). رابطه‌ی بین سرمایه­گذاری مستقیم خارجی، توسعه‌ی مالی و رشد اقتصادی: مطالعه موردی کشورهای منتخب آسیایی، پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، 71، 143-156.
ربیعی، مهناز (1388). اثر نوآوری و سرمایه‌ی انسانی بر رشد اقتصادی در ایران، دانش و توسعه، 26، 122-142.
رحمانی، تیمور و امیری، میثم (1386). بررسی تأثیر اعتماد بررشد اقتصادی در استان­های ایران با روش اقتصادسنجی فضائی، تحقیقات اقتصادی، 78، 23-57.
رحمانی، تیمور، عباسی نژاد، حسین و امیری، میثم (1386). بررسی تأثیر سرمایه‌ی اجتماعی بر رشد اقتصادی ایران مطالعه موردی: استان­های کشور با روش اقتصادسنجی فضایی، پژوهش­های اقتصادی، 7(2)، 1-26.
رضایی، محمد، یاوری، کاظم، عزتی، مرتضی و اعتصامی، منصور (1394). بررسی اثر وفور منابع طبیعی (نفت و گاز) بر سرکوب مالی و رشد اقتصادی از کانال اثرگذاری بر توزیع درآمد، پژوهشنامه‌ی اقتصاد انرژی ایران، 14، 89-122.
رنانی، محسن، عماد‌زاده، مصطفی  و مؤیدفر، رزیتا (1385). سرمایه‌ی اجتماعی و رشد اقتصاد: ارایه یک الگوی نظری، مجله‌ی پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 21(2)، 133-151.
سعادت، ر حمان (1387). برآورد روند سرمایه‌ی اجتماعی در ایران (با استفاده از روش فازی). تحقیقات اقتصادی، 43(1)، 41-56. 
سوری، علی (1393). سرمایه‌ی اجتماعی و رشد در ایران، پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، 69، 49-64.
صالحی، محمد جواد (1381). اثرات سرمایه‌ی انسانی بر رشد اقتصادی ایران، پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، 23 و 24، 43-73.
صمدی، علی­حسین، مرزبان، حسین و اسدیان­ فلاحیه، کوثر (1391). سرمایه‌ی انسانی، سرمایه‌ی اجتماعی و رشد اقتصادی مطالعه موردی اقتصاد ایران (1387-1350)، مطالعات اقتصادی کاربردی در ایران، 1(2): 145-176.
فرزین، محمدرضا، اشرفی، یکتا و فهیمی­فر، فاطمه (1391). بررسی اثر سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بر رشد اقتصادی: تلفیق روش­های سیستم دینامیک و اقتصادسنجی، پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، 61، 29-62.
متفکرآزاد، محمدعلی، بهشتی، محمدباقر و ممی­پور، سیاب (1388). تأثیر سرمایه‌ی انسانی بر تولید ناخالص داخلی ایران در چارچوب مدل جیمز ریمو، پژوهشنامه‌ی علوم اقتصادی، 32 (1)، 125-148.
مرکز آمار ایران (1391). پایگاه اطلاعات نشریات، http://amar.sci.org.ir.
معدلی، فرزانه (1390). محاسبه‌ی بازده کل سرمایه‌ی اجتماعی در کشورهای منتخب درحال توسعه (براساس تعمیم مجدد مدل رشد تعمیم یافته سولو)، پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده‌ی اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز.
مهدوی، ابوالقاسم و عزیز­محمدلو، حمید (1392). سرمایه‌ی اجتماعی و تأثیر آن بر رشد صنعتی از طریق بهبود نوآوری و فناوری، تحقیقات اقتصادی، 48(1)، 179-201.
مهرگان، نادر، دانش­خواه، علی­ر­ضا، چترآبگون، امید، احمدی، روح­الله و تیشه­کنی، فریبرز (1393). بررسی پدیده‌ی بیماری هلندی و اثر شوک نفتی در متغیرهای کلان اقتصاد ایران با استفاده از توابع مفصل دمی، تحقیقات اقتصادی، 49(2)، 411-428.
Aghion, P., Boustan, L., Hoxby, C., & Vandenbussche, J. (2009). The causal impact of educationon economic growth: Evidence from U.S. Harvard University, Mimeo.
Annabi, N., Harvey, S., & Lan, Y. (2011). Public expenditures on education, human capital and growth in Canada: An OLG model analysis. Journal of Policy Modeling, 33, 852–865.
Baltagi, B. H. (1995). Econometric Analysis of Panel Data. Wiley, New York.
Barro, R. J., Sala-i-Martin, X. )1995(. Economic Growth. McGraw-Hill, New York.
Bartolini, S.,  &Sarracino, F. (2015). The dark side of Chinese growth: Declining social capital and well-being in times of economic boom. World Development, 74, 333-351.
Blanco, L., & Grier, R. (2012). Natural resource dependence and the accumulation of physical and human capital in Latin America. Resources Policy, 37, 281–295.
Bourdieu, P. )1986(. The forms of capital Handbook of theory and research for thesociology of education. In: Richardson, J. (Ed.), Handbook of Theory andResearch for the Sociology of Education. New York: Greenwood.
Carrasco, M. A., & Bilal, U. (2016). A sign of the times: To have or to be? Social capital or social cohesion?. Social Science & Medicine, 159, 127-131.
Chou, Y. K. (2006). Three Simple Models of Social Capital and Economic Growth. The Journal of Socio-Economics, 35, 889–912.
Costantini, V., & Monni, S. (2008). Environment, human development and economic growth. Ecological Economics, 64, 867-880.
Dasgapta, P., & Serageldin, I. (2000). Social Capital: A multifaceted perspective. World Bank, Washington, DC.
Ishise. H., & Sawada, Y. (2009). Aggregate Returns to Social Capital: Estimates Based on the Augmented Augmented-Solow Model. Journal of Macroeconomics, 31(3), 376-393.
Jalil, A., & Idrees, M. (2013). Modeling the impact of education on the economic growth: Evidence from aggregated and disaggregated time series data of Pakistan. Economic Modelling, 31, 383–388.
Knack, S., & Keefer, P. (1997). Does social capital have an economic payoff? A cross-country investigation. Quarterly Journal of Economics, 112, 1251–1288.
Mankiw, N. G., Romer, D., & Weil, D. N. (1992). A Contribution to the Empirics of Economic Growth. Quarterly Journal of Economics, 107(2), 407-437.
OECD (2001). The evidence on social capital. In The well-being of nations:The role of human and social capital. Paris.
Oueslati, W. (2014). Environmental tax reform: Short-term versus long-term macroeconomic effects. Journal of Macroeconomics, 40, 190–201.
Putnam, R. (1995). Bowling alone: America’s declining social capital. Journal of Democracy, 6(1), 65–78.
Putnam, R. (2000). Bowling alone: The collapse and revival of Americancommunity. NY: Simon and Schuster.
Qadri, F. S., & Waheed, A. (2014). Human capital and economic growth: A macroeconomic model for Pakistan. Economic Modelling, 42, 66–76.
Rao, B. B. (2010). Estimates of the steady state growth rates for selected Asian countries with an extended Solow model. Economic Modelling, 27, 46–53.
Romer, P. M. (2012). Advanced Macroeconomics. 4th edition. The McGraw-Hill. 
Roseta-Palma, C., Ferreira-Lopes, A., & Sequeira, T. N. (2010).  Externalities in an endogenous growth model with social and natural capital. Ecological Economics, 69, 603–612.
Salike, N. (2016). Role of human capital on regional distribution of FDI in China: New evidences. China Economic Review, 37, 66–84.
Tzouvelekas, E., Vouvaki, D., & Xepapadeas, A. (2007). Total Factor Productivity Growth and the Environment: A Case for Green Growth Accounting, University of Crete, Research Committee PENED.
UN Statistical Databases (2012). http://data.un.org.
World Bank (2005). Islamic republic of Iran cost assessment of environmental degradation, Report No. 32043-IR, Washington D.C.