تحلیل پویایی صادرات غیرنفتی ایران: نتایج جدید با کمک نظریه پیچیدگی اقتصادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مطالعات اقتصادی، سازمان توسعه تجارت دانشجوی دکتری اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبائی

2 موسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی

3 دانشگاه شهید بهشتی استاد مدعو دانشگاه وایکاتو-نیوزیلند

چکیده

نظریه پیچیدگی اقتصادی که در سال‌های اخیر توسط اقتصاددانان توسعه هاروارد و ام آی تی مطرح شده است، بر ضرورت توجه به قابلیت‌ها و توانمندی‌های انباشته شده هر کشور در جهت تغییر ساختاری و ارتقاء سطح پیچیدگی اقتصادی تأکید دارد. در مقاله حاضر برای اولین بار پویایی‌های صادرات محصولات غیرنفتی ایران با کمک نظریه پیچیدگی اقتصادی طی دوره 2015-1997 بررسی شده است. نتایج تحقیق نشان دهندۀ کاهش سهم محصولات پیچیده با قدرت متنوع‌سازی بالا در سبد صادراتی از سال‌های میانی دهه 1380 است. هم‌چنین بر اساس محاسبات تحقیق، درجه نفوذ در بازار صادراتی موجود، رشد تقاضای جهانی، افزایش نرخ ارز و درجه نفوذ در فضای محصولی، محرک­های اصلی تنوع و رشد سبد صادراتی محسوب می­شوند.
طبقه‌بندی JEL:F11 ,F14 ,O14 ,C23
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Analyzing Dynamism in Iran’s Non-Oil Exports: New Evidence Using Economic Complexity Theory

نویسندگان [English]

  • Omid Ranjbar 1
  • Hasan Sagheb 2
  • Sadeq Ziaee Bigdeli 3
1 Trade Promotion Organization Allameh Tabataba'i University
2 ITSR
3 SBU Waikato university
چکیده [English]

Over the years of central planning in Iran, export diversification has always been at the forefront of governments’ objectives before and after the revolution. At the same time, many economists, especially neoclassical economists, has questioned the role of the State in bringing about export diversification and in particular carrying out selective targeting policies. Economic complexity, a theory put forward in recent years by Harvard and MIT economists, emphasizes the need to simultaneously take account of existing comparative advantage as well as the need to enhance economic complexity. In this paper, Iran’s export dynamisms has been studied for the first time over the period of 1997-2015 using economic complexity theory. The results show the decline of the share of complex products with a high degree of diversification in Iran’s export basket since 2005. Moreover, our research demonstrates that the main drivers of Iran’s export basket include the degree of export penetration in existing export markets, growth of world demand, currency devaluation and the degree of penetration into the product space.
JEL Classification: F11, F14, O14, C23

کلیدواژه‌ها [English]

  • Non-oil export
  • Revealed comparative advantage
  • Economic complexity theory
  • Product space theory
  • Density index
  • Dynamic Panel Data
  • Iran
  1. پژم، سید مهدی و سلیمی­فر، مصطفی (1394). بررسی تأثیر شاخص پیچیدگی اقتصادی بر رشد اقتصادی در 42 کشور برتر در تولید علم، مجله اقتصاد و توسعه منطقه­ای، 2(10)، 16-38.
  2. تقوی، مهدی و نعمتی‌زاده، سینا (1383). اثر متغیرهای کلان اقتصادی بر صادرات غیرنفتی در اقتصاد ایران، پژوهشنامه اقتصادی، 14، 71 – 96.
  3. شاکری، عباس و مالکی، امین (1389). آزمون رابطه رشد صادرات غیرنفتی و رشد اقتصادی در ایران، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، سال 18، شماره 56، صص 5-26.
  4.  چشمی، علی و ملک الساداتی، سعید (1392). شاخص پیچیدگی اقتصادی و ارتباط آن با ساختار نهادی تولید مقایسه تطبیقی ایران ،کره‌جنوبی و ترکیه، اولین همایش توسعه پایدار با رویکرد بهبود محیط کسب و کار.
  5. محمدزاده اصل، نازی و محمدی، فرناز (1391). بررسی عوامل مؤثر بر صادرات غیرنفتی ایران با تأکید بر جهانی شدن، علوم اقتصادی، 21(24) 7 – 30.
  6. عمادی‌فر، فرزام و طباطبایی نسب، زهره (1395). اثرات پیچیدگی اقتصادی بر رشد اقتصادی مطالعه موردی کشورهای عضو اکو، سومین کنفرانس بین‌المللی اقتصاد، مدیریت، حسابداری با رویکرد ارزش آفرینی.
  7. گمرک ج.ا. ایران: http://www.irica.gov.ir/
  8. مطهری آزاد، مهدیه و حاجی حسنی، فرزانه (1396). اثرپذیری صادرات غیرنفتی از تورم در کشورهای عضو اوپک با استفاده از داده‌های تلفیقی، پژوهش‌های جدید در مدیریت و حسابداری، 30 ‏(16)، 38 - 53.
  9. هوشمند، محمود، دانش‌نیا، محمد، عبدالهی، زهرا و اسکندری‌پور، زهره (1389). عوامل مؤثر بر صادرات غیر نفتی ایران، دانش و توسعه، (17)، 126 - 145 .

10. Bahmani-Oskooee, M., & Ardalani, Z. (2006). Exchange rate sensitivity of US trade flows: evidence from industry data, Southern Economic Journal, 542-559.
11. Bahmani-Oskooee, M., & Bolhasani, M. (2011). How sensitive is US-Canadian trade to the exchange rate: evidence from industry data, Open Economies Review, 22(1), 53-91.
12. Bahmani-Oskooee, M., & Hajilee, M. (2009). The J-Curve at industry level: Evidence from Sweden–US trade. Economic Systems33(1), 83-92
13. Bahmani-Oskooee, M., & Satawatananon, K. (2010). US–Thailand trade at the commodity level and the role of the real exchange rate, Journal of Asian Economics21(6), 514-525.
14. Bhorat, H., Kanbur, R., Rooney, C., & Steenkamp, F. (2017), Sub-Saharan Africa’s Manufacturing Sector: Building Complexity, Working Paper Series N° 256, African Development Bank, Abidjan, Côte d’Ivoire.
15. Caldarelli, G., Cristelli, M., Gabrielli, A., Pietronero, L. Scala, A., & Tacchella, A. (2012). A network analysis of countries’ export flows: Firm grounds for the building blocks of the economy, PLoS ONE 7 (10), e47278.
16. Cristelli, M., Tacchella, A., Pietronero, L. (2015). The heterogeneous dynamics of economic complexity, PLoS ONE 10 (2), e0117174.
17. Gao, J., & Zhou, T. (2017). Quantifying China’s regional economic complexity, Physica A, https://doi.org/10.1016/j.physa.2017.11.084.
18. Hausmann, R., & Klinger, B. (2009). Policies for Achieving Structural Transformation in the Caribbean, Discussion Paper #2, Inter-American Development Bank.
19. Hausmann, R., & Klinger, B. (2010). Structural Transformation in Ecuador, Policy Brief #112, Inter-American Development Bank.
20. Hausmann, R and Chauvin, J. (2015). Moving to the Adjacent Possible: Discovering Paths for Export Diversification in Rwanda, CID (Center for International Development at Harvard University) Working Paper No. 294.
21. Hausmann, R., & Hidalgo, C. A. (2010). “Country Diversification, Product Ubiquity, and Economic Divergence.” Working Paper No. 201, Center for International Development at Harvard University (CID). John F. Kennedy School of Government, Cambridge, MA. Available at http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1724722.
22. Hausmann, R., & Hidalgo, C. A. (2011). “The Network Structure of Economic Output.” Journal of Economic Growth 16: 309–342. doi:10.1007/s10887-011-9071-4.
23. Hausmann, R., Hidalgo, C. A. (2017). Jordan's Product Space: New Opportunities to Diversify Industrial Exports, project for The Jordan Strategy Forum.
24. Hausmann, R., Hidalgo, C. A., Bustos, S., et al. (2014). The Atlas of Economic Complexity: Mapping Paths to Prosperity. Cambridge, MA: MIT Press.
25. Hausmann, R., Hwang, J., & Rodrik, D. (2007). “What You Export Matters.” Journal of Economic Growth 12: 1–25. doi:10.1007/s10887-006-9009-4.
26. Hidalgo, C. (2009). ‘The dynamics of economic complexity and the product space over a 42-year period’, Center for International Development, Working Paper, Harvard University.
27. Hidalgo, C. A., & Hausmann, R. (2009). “The Building Blocks of Economic Complexity.” Proceedings of the National Academy of Sciences 106: 10570–10575. doi:10.1073/pnas.0900943106.
28. Usui, N., & Abdon, A.M.A. (2010). Structural Transformation in the Kyrgyz Republic: Engineering Future Paths of Capability Accumulation, ADB Economics Working Paper Series No. 200.
29. World development indicators,
30. http://databank.worldbank.org/data/source/world-development-indicators/preview/on
31. World Integrated Trade Solution (WITS), https://wits.worldbank.org/